Raport z badań autorstwa Jacka J. Błeszyńskiego stanowi formalną i znaczącą próbę przesunięcia dominującej narracji społecznej i naukowej dotyczącej zaburzeń ze spektrum autyzmu (ZSA). Zamiast podchodzić do autyzmu jako do zjawiska, które należy sklasyfikować, zmierzyć i zdefiniować w kategoriach medycznych, praca proponuje postrzeganie osoby z ZSA jako pełnoprawnego członka społeczeństwa, posiadającego te same prawa co osoby neurotypowe. Centralnym założeniem i wyraźnym celem autora jest wywołanie szerokiej dyskusji oraz zmiana sposobu postrzegania ZSA, zachęcając do „zmiany zakresu pola widzenia”.
Kluczowym postulatem publikacji jest odejście od perspektywy czysto klinicznej, która często sprowadzała jednostkę do jej diagnozy, na rzecz podejścia humanistyczno-personalistycznego. Książka ma za zadanie oddać głos samym osobom z autyzmem, które „mają prawo mówić o sobie” i są najlepiej predysponowane, aby wprowadzić innych w świat własnych doświadczeń. Jest to bezpośrednie wezwanie do porzucenia dotychczasowych, często jednostronnych opisów na rzecz autentycznego dialogu opartego na podmiotowym traktowaniu. Podjęcie tej perspektywy nie jest jedynie stylistycznym wyborem, lecz głęboko zakorzenionym w naukowych podstawach aktem. Praca nie jest zatem jedynie empirycznym raportem, ale również pozycją z zakresu filozofii edukacji, podkreślającą fundamentalne znaczenie empatii i subiektywnego doświadczenia w badaniach naukowych.
Fundamentem empirycznym recenzowanej pracy jest zastosowanie innowacyjnej metodologii badawczej, jaką jest netnografia, czyli etnografia wirtualna. Metoda ta polega na zbieraniu danych w środowisku wirtualnym, co jest szczególnie adekwatne w badaniu populacji, która może odczuwać dyskomfort w tradycyjnych kontaktach osobistych.
Wybór netnografii umożliwił autorowi przeprowadzenie pogłębionych wywiadów w „zamkniętych grupach osób z autyzmem”, co pozwoliło na zgromadzenie materiału, który w innych okolicznościach byłby niedostępny. Podejście to jest unikalne, a sam autor podkreśla jego pionierski charakter w badaniach nad autyzmem. Istotnym elementem projektu jest świadomość autora co do subiektywności zebranych opinii, które są oparte na „własnych doświadczeniach” respondentów. Dane te nie są traktowane jako obiektywna miara zjawiska, lecz jako cenny materiał do „prowadzenia refleksji” nad indywidualną wizją świata.
Książka dotyka kwestii, które często są pomijane w tradycyjnym dyskursie, koncentrując się na pozytywnych aspektach funkcjonowania w spektrum oraz na wewnętrznym świecie przeżyć. Publikacja Co osoby z autyzmem mówią nam o sobie stanowi pierwszą część szerzej zakrojonego projektu. Jest wyraźnie określana jako „wcześniejsza publikacja” i kontynuacja badań netnograficznych, które doprowadziły do kolejnej monografii: Co osoby z autyzmem mówią nam o edukacji. Raport z badań. Wnioski z raportu dostarczają praktycznych wskazówek dla specjalistów pracujących z osobami z ZSA. Zrozumienie ich subiektywnych doświadczeń sensorycznych i społecznych jest niezbędne do projektowania efektywnych interwencji terapeutycznych i edukacyjnych, które wspierają, a nie narzucają. Praca podkreśla potrzebę głębokiej empatii i dostosowywania działań do indywidualnej percepcji świata, co jest fundamentem włączającej pedagogiki.
Publikacja otwiera drogę dla dalszych badań, które mogą kontynuować i poszerzać program badawczy autora. Przyszłe projekty mogłyby skupić się na analizie różnych grup wiekowych, porównaniu perspektyw osób autystycznych w różnych kontekstach kulturowych czy szczegółowym studium konkretnych aspektów funkcjonowania, takich jak zatrudnienie, relacje rodzinne czy autonomia życiowa. Jest to praca, która nie tylko informuje, ale przede wszystkim inspiruje do pogłębiania wiedzy i zmiany myślenia.
